Beperkte basisvaardigheden? Dan zijn schulden bijna onvermijdelijk!

Shutterstock 180918242

Delen via social

  • 08-09-2020
  • Leestijd: 2 minuten

Dus als iemand moeite heeft met lezen, schrijven en/of rekenen is een schuld zo gemaakt? Dat is een harde uitspraak, maar de waarheid liegt er helaas niet om. Om jezelf te redden en financieel gezond te zijn, moet je beschikken over voldoende basisvaardigheden. Een rekening betalen, betekent dat je deze wel moet kunnen lezen en moet kunnen checken (rekenen) of deze klopt. Slechts één voorbeeld van de velen die het belang van lezen en schrijven onderschrijft.

We weten allemaal dat het belangrijk is om te kunnen lezen en schrijven. Om die reden is er een aantal jaar geleden een aanvalsplan laaggeletterdheid opgestart. Dit heeft geleid tot tal van maatregelen die ook vaak lokaal ingezet worden. Kortom; er is vanuit de overheid en onderwijs aandacht voor het probleem. Ook veel andere organisaties proberen een bijdrage te leveren aan het oplossen van het probleem.

Beperkte basisvaardigheden en financiële redzaamheid

Nu heb ik tijdens een congres over beperkte basisvaardigheden een workshop mogen verzorgen rond dit thema. Deelnemers waren mensen uit de zorg, onderwijs, sociaal domein, gemeente en UWV. Professionals die dagelijks te maken kunnen hebben met mensen die moeite hebben met lezen en schrijven.

In de voorbereiding voor de workshop heb ik me verdiept in basisvaardigheden en geprobeerd de link te leggen naar de schuldenproblematiek.

Helaas kan mijn conclusie niet anders zijn dan dat het inderdaad bijna onmogelijk is om schulden te voorkomen als mensen beperkte basisvaardigheden hebben. En dan heb ik het niet alleen over lezen en schrijven.

Basisvaardigheden

Als uitgangspunt heb ik de volgende 4 basisvaardigheden bekeken:

Zoals gezegd, deze is evident. Facturen moet je kunnen lezen om ze überhaupt te kunnen betalen. En als je inkomensondersteuning nodig hebt, moeten er aanvraagformulieren ingevuld worden.

Rekenen is breder dan alleen sommetjes maken. Tot het domein van de rekenvaardigheden wordt ook geteld het kunnen omgaan met geld, bijvoorbeeld wisselgeld. Maar ook het maken van een budgetoverzicht. Wat zijn de inkomsten en de uitgaven en hoe verhouden deze zich tot elkaar. En nog een concreet voorbeeld; als je geld terug krijgt van de belastingdienst staat er een min voor dit bedrag. En meestal is een min negatief, je komt iets te kort. Bij de belasting krijg je het terug.

De overheid is steeds meer digitaal aan het communiceren. Mijn Overheid is daar een goed voorbeeld van. Maar ook de aangifte van de inkomstenbelasting, het aanvragen van een uitkering of inkomensondersteuning kan eigenlijk alleen nog maar digitaal. Als je dus niet zo handig bent met de computer of op het internet, heb je een probleem.

Als laatste vaardigheid neem ik hulp vragen mee. Want als je goed bent in het vragen van hulp, kan je het je permitteren om ‘slecht’ te zijn in de andere basisvaardigheden. Je vraagt hulp en het probleem wordt opgelost. Helaas is het niet zo simpel. Bij het adequaat hulp vragen komt het een en ander kijken. Ten eerste doen mensen het niet graag. Het kan een gevoel van schaamte of zwakte geven of je wil anderen niet tot last zijn. En als je dan toch hulp gaat vragen zijn er veeltalige aspecten. Je moet de vraag stellen en daarbij behoorlijk specifiek zijn waar je hulp bij nodig hebt. Natuurlijk moet je ook hulp vragen aan de juiste persoon. Iemand die je daadwerkelijk kan helpen en ook tijd heeft. Niet eenvoudig dus.

Competenties

Mijn conclusie baseer ik op de relaties die ik legde tussen de 4 competenties voor financiële redzaamheid zoals het Nibud die onderscheid én de 4 basisvaardigheden. Voor alle competenties zijn al deze basisvaardigheden voorwaardelijk. Ga maar eens na.

Competentie 1: Voldoende inkomsten verwerven om van te leven

Om inkomen te krijgen moet je werken en dus een geschikte vacature vinden, solliciteren en een arbeidsovereenkomst aangaan. Of je moet een uitkering aanvragen en zoals hierboven al beschreven is dat lastig als je beperkte basisvaardigheden hebt. Ook word je geacht je te houden aan de rechten en plichten die bij een baan of uitkering horen. Hiervoor moet je kunnen lezen, schrijven en je moet waarschijnlijk digitaal aan de slag. En om uit te rekenen of je inderdaad van je inkomen kunt leven, moet je kunnen rekenen.

Competentie 2: Geldzaken organiseren

Met geldzaken organiseren bedoelt het Nibud het beheren en monitoren van betalingen, het bijhouden van de administratie en het in kaart brengen van inkomsten en uitgaven. Dit alles om inzicht te krijgen en daardoor inkomsten en uitgaven in balans te houden. Ook hier komen lezen, rekenen en digitale vaardigheden bij kijken. Als je niet snapt wat er in brieven en op afschriften staat, is het heel erg moeilijk deze te ordenen en te verwerken tot een uitgavenpatroon dat in balans is.

Competentie 3: Verantwoord besteden

Dit betekent eigenlijk niets anders dan dat iemand zijn uitgaven aanpast aan het beschikbare budget. Maar hoe gemakkelijk is het niet om te lenen, of iets te kopen op afbetaling. Helemaal geen punt, toch? Maar welke voorwaarden gelden? Als je moeite hebt met lezen, zijn de lettertjes figuurlijk wel erg klein. En als je niet precies weet wat je budget is, hoe kun je dan verantwoord besteden?

Competentie 4: Voorbereid zijn op (on)voorziene gebeurtenissen

Hier hebben we het over de (middel)lange termijn. En dat is echt lastig. Welke wensen heeft iemand in de toekomst én welke consequenties hebben huidige keuzen op toekomstige situaties. Een voorbeeld helpt. Een jonge vrouw heeft voor haar werk een auto nodig en ze kiest voor een private lease. Snel geregeld, overzichtelijk maandbedrag dat prima in het budget past en geen onvoorziene uitgaven. Goed gedaan zou je zeggen. Twee jaar later wil deze vrouw een huis kopen. En dan gaat die lease auto meetellen. Haar goedkope auto betekent dat ze een ton minder hypotheek krijgt. Een ton minder! Daar gaat de droom van een eigen huis. En de jonge vrouw kan prima lezen, maar de gevolgen van de kleine lettertjes heeft ze niet kunnen doorzien.

Wat moeten we hiermee?

Omdat we eigenlijk met zijn allen wel weten dat hier een probleem zit, hebben we heel veel verschillende hulploketten ingericht. In de hoek van de schuldhulpverlening én in de hoek van basisvaardigheden. Mijn oproep is om samen te gaan werken. Met elkaar in gesprek te gaan. Want zolang iemand met schulden niet beschikt over voldoende basisvaardigheden is een duurzame oplossing ver weg.

Ingangen voor hulp zijn op deze plekken te vinden: om je weg te vinden moet je dan wel weer digitaal vaardig zijn.

Bij Janssen & Janssen krijgen we ook mensen aan de telefoon of aan de balie. Hun schulden zijn misschien wel ontstaan doordat ze beperkte basisvaardigheden hebben. Daarom is het zo belangrijk dat we goed bereikbaar zijn en oog en oor hebben voor deze problematiek. Op onze beurt proberen we mensen door te verwijzen naar de juiste plek. Naar bijvoorbeeld diverse schuldhulpverlenende instanties, Stichting Lezen en Schrijven, of het Taalhuis dat er in veel gemeenten is, is een heel goed startpunt.

Claartje Bom

Deze blog is geschreven door Claartje Bom. Als Business Developer bij Janssen & Janssen geeft ze mederichting aan de visie waarin we streven naar een schuldenvrije maatschappij.

Heb je vragen?

088 730 34 00