Onze directeur Wilbert van de Donk neemt je graag mee in de materie rondom de perikelen van de verkorting van de WSNP.
De WSNP
De WSNP bestaat vanaf 1998. De laatst gepubliceerde gegevens die te vinden zijn op internet over de WSNP zijn van 2021. Je ziet aan deze cijfers dat er een flinke daling heeft plaatsvonden van schuldenaren die worden toegelaten tot de WSNP. Dit is ergens begonnen met zo’n 15.000 schuldenaren per jaar, en is in 2021 gedaald tot een kleine 3000 schuldenaren. Dit zijn mensen die 3 trajecten hebben doorlopen. Ze zijn in eerste instantie naar de Gemeente gegaan voor Schuldhulpverlening, daarna hebben ze het minnelijke schuldhulpverleningstraject doorlopen en vervolgens hebben zij zich aangemeld bij de WSNP.
Tot voor kort was de looptijd WSNP 36 maanden lang. Gedurende deze 36 maanden moet degene die het traject doorloopt sparen om zijn schulden deels af te kunnen lossen. Dit wordt gedaan met behulp van een bewindvoerder. Na 36 maanden bekijkt de bewindvoerder wat er is gespaard, alles boven het vrij te laten bedrag, en keert de gespaarde gelden uit aan de schuldeisers. De schuldenaar krijgt hierna een schone lei, dus is vanaf dan schuldenvrij. Dit is een regeling die wereldwijd wordt toegepast. Afhankelijk van het land waar je in woont, gelden er wel andere regels. Wereldwijd willen ze namelijk dat mensen perspectief hebben en uitzicht op een schuldenvrij leven.
Er zitten uiteraard wel eisen aan het WSNP traject. Zo mag je geen fraude hebben gepleegd en je mag de schulden niet bewust hebben gemaakt. Dit betekent dat je te goeder trouw zijn geweest bij het aangaan van je schulden. Een rechter toetst of je hieraan voldoet.
Kritiek op de oude regeling
Op de regeling van de WSNP is kritiek gekomen vanuit de Tweede Kamer. Hierdoor kwam er begin 2023 een wetsvoorstel op tafel, wat ging over het doorstromen van de minnelijke schuldsanering naar de wettelijke schuldsanering. Als je bedenkt dat dit in 2021 zo’n 3000 schuldenaren waren, ten opzichte van het aantal mensen met problematische schulden in Nederland, dan zijn dit er maar heel weinig. Daarom werd het wetsvoorstel ingediend, om de stap naar de WSNP gemakkelijker te maken voor mensen met schulden.
Het vergemakkelijken van de doorstroom naar de WSNP was voor 2 Kamerleden echter niet voldoende. Zij vonden dat de mensen die tot de WSNP toegelaten worden, een perspectief op kortere termijn geboden moeten worden op een schuldenvrij bestaan. De regeling van 36 maanden zou een te grote belasting zijn. Ook werd er door hen aangegeven dat de succesratio van de WSNP met een looptijd van 36 maanden laag zou zijn. Cijfermatig klopt dit niet, want juist vrijwel iedereen verlaat de WSNP met een schone lei.
Het idee van deze Kamerleden is als je het mij vraagt dan ook vooral gebaseerd op een onderbuikgevoel. Hoe lang vind je dat iemand in de WSNP kan zitten, en hoe lang vind je dat het moet duren voordat zij een schuldenvrij bestaan kunnen hebben? De meeste Kamerleden vonden 36 maanden hiervoor redelijk, je hebt landen waar het langer is, zoals in Zweden waar de termijn 5 jaar bedraagt. Maar deze 2 Kamerleden vonden dat dit anders moest. Zij dienden daarom een amendement in waarin zij aangaven dat ze vonden dat de termijn van 36 naar 18 maanden zou moeten. Het ministerie was hier op tegen maar de Tweede Kamer was voor.
Een Amendement
Een amendement kan worden ingediend door een lid van de Tweede Kamer. De Tweede kamer beslist of het amendement wordt opgenomen in het wetsvoorstel. Het vervelende van amendementen is dat er al een wetsvoorstel ligt, waar goed over nagedacht is. De Tweede kamer die over het wetsvoorstel beslist, kan een amendement toevoegen. Hierdoor is er niet goed nagedacht over de inhoud hiervan. Althans, een amendement komt pas voor achterin het traject. Waardoor alle commissies en de betreffende ambtenaren er niet meer naar hebben kunnen kijken. Het amendement over de WSNP is dus niet eerst langs commissies of de betreffende ambtenaren geweest.
Een onderbouwing van het amendement is dat het gemiddelde uitkeringspercentage van de oude WSNP gemiddeld zo’n 5% is. Dit betekent dat mensen in de WSNP binnen 36 maanden zo’n 5% van hun schulden bij elkaar sparen en de schuldeisers met die 5% ook genoegen moet nemen. Het restant moet door de schuldeiser afgeboekt worden. Het argument bij het wetsvoorstel was dat het uiteindelijk voor de schuldeiser niet zoveel scheelt, namelijk maar zo’n 2,5%. En dat klopt natuurlijk, maar we moeten niet vergeten dat een schuldeiser al een groot deel heeft afgeboekt. Dus de benadering hoe naar de oude WSNP is gekeken, is op allerlei punten niet volledig geweest. Het is meer een Wishful thinking amendement geweest.
Wijzigingen
De looptijd van de WSNP is flink verkort. Door de looptijd van 36 naar 18 maanden terug te brengen, maak je het voor schuldenaren een stuk aantrekkelijker om de WSNP aan te vragen. Want als je 18 maanden op een houtje bijt en op het minimum leeft, krijg je als beloning dat je daarna schuldenvrij bent. Waarbij ook nog de toelatingseisen zijn versoepeld, en waarbij je ook nog eens als je al eens in de WSNP hebt gezeten gemakkelijker nogmaals toegang krijgt tot de WSNP. Voorheen was het zo dat je als je het WSNP traject had doorlopen, je de komende 10 jaar geen toegang meer zou krijgen tot de WSNP. Dit is ook versoepeld. We maken het hierdoor een stuk vriendelijker voor de schuldenaren, ook voor degene die wellicht nog lang niet in een problematische schuldensituatie zitten. De vraag die hierbij gesteld kan worden is of dit wel de bedoeling is van de WSNP. Deze is namelijk bedoelt voor mensen die in een uitzichtloze situatie zitten, die op geen enkele andere manier een oplossing kunnen krijgen. Door verkorting van de termijn, kan het zijn dat er schuldenaren in terecht komen waarbij wellicht ook nog een andere oplossing voorhanden is.
Nog een punt om kritisch te bekijken is dat er tijdens de behandeling van het amendement werd beloofd dat er meer gedaan zou worden om de schuldenaren die na 18 maanden een schone lei hebben te begeleiden naar een financieel onafhankelijk bestaan, en er derhalve voor te zorgen dat zij niet terugvallen in nieuwe schulden. Hier is tot op heden nog niets van gezien. Hiervan zegt de NVVK dat ze in goed overleg zijn met de schuldeisers. Maar we constateren, ongeveer een jaar in de nieuwe regeling, dat er op het vlak van recidive voorkoming niets gebeurt.
Verwachtingen in de toekomst
De nieuwe WSNP regeling moet zich allemaal nog even settelen. De verkorting is een klein jaar geleden ingegaan. We kunnen ons voorstellen dat een schuldhulpverlener die een moeilijkheid tegenkomt in het MSNP traject, sneller het advies aan de schuldenaar zou geven om door te stromen naar de WSNP. Natuurlijk zijn er ook veel schuldenaren die dit niet willen. Je wordt namelijk gecontroleerd door de bewindvoerder, je hebt geen vrijheid meer, bepaalt zelf je uitgaven niet meer en er zijn veel onderbuik angsten bij schuldenaren dat zij bijvoorbeeld ook hun huisdieren moeten verkopen. En dit zal je nog wel blijven houden, ook met de verkorting. Of er dus daadwerkelijk een grote toestroom zal komen van de WSNP aanvragen is nog maar de vraag. In het amendement is overigens ook aangegeven dat dit ook niet de bedoeling is. Maar als je het mij vraagt, is de kans aanwezig dat dit toch zal gaan gebeuren.
Gezien de dalende trend van het aanvragen van de WSNP, waar er dus in 2021 zo’n 3000 mensen zijn toegelaten terwijl dit er eerder zo’n 15.000 waren, is het allemaal wel te overzien voor wat betreft eventuele maatschappelijke schade. Als het 3000 mensen zijn met allemaal een huurschuld in de sociale sector, dan valt het nog enigszins mee. Deze schade kan dan overigens maar op 1 manier terug betaald worden, namelijk door de huurders die de huur wel netjes betalen. Hoe korter je de WSNP maakt, hoe minder opbrengsten uit de WSNP aan de schuldeisers kan worden afgelost. Dus hoe meer je als Woningbouwcorporatie moet halen bij de huurders die de huur wel netjes betalen. Voor sociale huur is dit principieel onredelijk als je het mij vraagt. Huurprijzen moeten hierdoor namelijk stijgen. Dat maakt het oneerlijk voor hen die wel betalen en hier is helaas niet over nagedacht.
Hoe verder?
Om te bezien wat de gevolgen daadwerkelijk zijn van de verkorting van de WSNP, moeten we toch nog een jaar afwachten. Dan kunnen we de ontwikkelingen pas echt vergelijken. Er zijn op dit moment nog geen tekenen dat het explodeert met de aanvragen WSNP. We horen er ook geen verdere berichten over. Ik praat jullie over een jaar graag weer bij over de ontwikkelingen die we hierin zien.