Lector ‘Schuldpreventie en Vroegsignalering’ Tamara Madern rolde per toeval in het vak van huishoudfinanciën. Tijdens haar studie werkte ze bij het Nibud en zo ontstond haar interesse voor het vak. We spreken Tamara Madern over het (onbewuste) gedrag van debiteuren én ze geeft tips hoe hiermee om te gaan.
Tamara Madern is op z’n zachtst gezegd een bezige bij. Naast Lector Schuldpreventie en Vroegsignalering aan de Hogeschool Utrecht, is ze verbonden aan de Hogeschool Amsterdam én werkzaam als zelfstandig adviseur. Gelukkig is haar werk haar hobby en vindt ze de schuldenproblematiek een interessant onderwerp waar ze veel voldoening uithaalt. Het begon allemaal in haar studententijd bij het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud). “Ik studeerde Sociaal Juridische Dienstverlening aan Hogeschool Utrecht en rondde vervolgens de studie Sociaal Culturele Wetenschappen aan de Vrij Universiteit Amsterdam af. Ik had gedacht daarna een baan te zoeken in de integratie, maar het liep anders. Bij het Nibud, waar ik als student al werkzaam was, kwam ik in aanraking met de schuldenproblematiek en gaandeweg kwamen er steeds meer vragen in mijn hoofd op. Na als adviseur opleidingen te hebben gewerkt, ging ik aan de slag als onderzoeker en in 2011 begon ik aan mijn proefschrift over de verschillen in financieel gedrag tussen mensen zonder en met lichte/ernstige schulden. In 2015 verscheen mijn proefschrift met de titel ‘Op weg naar een schuldenvrij leven. Gezond financieel gedrag noodzakelijk om financiële problemen te voorkomen’.”
Want gezond gedrag is de sleutel tot succes. Wat maakt het dat mensen op een bepaalde manier reageren? Uit het proefschrift van Tamara blijkt dat gedrag een belangrijke factor is. “Mensen met schulden ervaren een gevoel van schaarste. Dat zorgt ervoor dat je een tunnelvisie creëert. Je bent niet meer in staat om goede beslissingen te nemen voor de lange termijn. Een ander deel van de hersenen neemt het stuur over en je maakt andere keuzes. Zelfs het IQ daalt (tijdelijk) met gemiddeld 12 punten. Vooruit plannen wordt lastig en de post en administratie op orde brengen wordt een hele opgave.”
Waarom is het oplossingen van schulden moeilijk?
We leven vaak op de automatische piloot en doen dingen uit gewoonte. Enerzijds is dat handig, want op deze manier hoeven we niet overal over na te denken. Anderzijds zorgt dat er ook voor dat het aanleren van nieuwe gewoontes en veranderingen in het gedrag heel lastig zijn. “We doen heel veel dingen onbewust en veranderingen maken ons moe. Ook zijn we bang om de verkeerde beslissing te nemen, dus nemen we géén beslissing. Daarnaast is het voor debiteuren vaak ook niet helder wat goed is.” Wat kunnen wij als professionals doen om te helpen? “Geef debiteuren aandacht, een luisterend oor en geef ze een keuze. Bijvoorbeeld zoals Janssen & Janssen dat doet met haar motiverende gesprekstechnieken. Meer organisaties zouden hier aandacht voor moeten hebben.”
Jongeren en schulden
Mensen tot 48 jaar hebben de grootste kans om in schulden te komen. Uit het onderzoek van Janssen & Janssen naar schulden onder generatie Z (in de leeftijd van 15 tot 24 jaar) blijkt dat 25 procent van deze jongeren al eens één of meerdere schulden heeft gehad. 6 procent is zelfs al eens in aanraking gekomen met een incassobureau of gerechtsdeurwaarder. Wat vindt Tamara hiervan? “Dat is heftig. Het is ook lastig voor jongeren. De wereld wordt steeds complexer. Jongeren zijn slechter in staat om vooruit te plannen. Dat ze al eens een schuld hebben gehad kan tweeledig zijn. Of ze schrikken en denken ‘dit doe ik nooit meer’. Of ze gaan het normaal vinden.
Dit kunnen we tegengaan door jongeren te helpen een beeld te schetsen van de gevolgen voor de lange termijn. We hebben daar allemaal een rol in. Scholen bijvoorbeeld door voorlichting en informatie te geven. Ouders door het juiste voorbeeld te geven. Maar ook de media. Waarom maken zij geen serie met herkenbare voorbeelden voor jongeren? Als financieel medewerker kun je wanneer je de eerste keer in gesprek gaat met de debiteur hier wat langer de tijd voor nemen. Geef informatie en voorlichting en maak helder wat de situatie is én wat de gevolgen zijn.”
Maak het gemakkelijk
Probeer door de ogen van de debiteur te kijken. Wat komt er allemaal op ze af? Stel dat jij in deze situatie terechtkomt, hoe zou je dan reageren? Wellicht zijn er werkprocessen die eenvoudiger ingericht kunnen worden? Maak het vooral makkelijk! Stuur je een herinnering? Stuur dan direct een betaallink mee. Het zijn van die kleine dingen die ervoor zorgen dat we stapjes vooruit zetten. Al deze kleine stapjes helpen om tot een samenleving te komen waar het hebben van schulden geen grote rol meer speelt.”